Κυριακή πρωί, στις έντεκα. Ο τέταρτος όροφος του νοσοκομείου. Ηχηρή σιωπή. Μιζέρια, φτώχεια και προχειρότητα. Ένα καροτσάκι με φακέλλους ασθενών αδέσποτο , από τα χτες, δίπλα στα ασανσέρ. Εξαθλιωμένες αλλοδαπές καθαρίστριες, ιδιωτικού συνεργείου. Σαν την Κούνεβα. Αλλά υποταγμένες.
Εκεί μέσα άνθρωποι παλεύουν για τη ζωή των άλλων, για τη δική τους, για τη δική μας.
Οι φραπέδες σε χάρτινο δίσκο. Πιπιλάμε τα καλαμάκια. Το τσιγάρο δεν είναι πια ανάγκη.
Ο φίλος στο σαλονάκι. Με τον ορό, τις πιτζάμες και γένια δυο ημερών. Είναι νευρικός. Το κρύβει για χατήρι δικό μας. Βιασμένες πλάκες και φλυαρία που πασκίζει να μοιάζει φυσιολογική. Άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε. Δε ζητά ούτε αυτός να καπνίσει. Αν και τώρα πλέον δεν πειράζει.
Από τους κάτω ορόφους ακούγονται τραγούδια. Μετά ψαλμοί. Η σκάλα γεμίζει. Προηγείται ένας ορθόδοξος ιερέας και έπονται καμιά τριανταριά νέοι. "Χριστιανική Φοιτητική Δράση". Όλοι μια κοψιά. "Ήσυχα" παιδιά, γελαστά και πρόθυμα σε ό,τι κάνουν. Κι αυτό είναι να γυρίζουν τους διαδρόμους του νοσοκομείου, να ψέλνουν τροπάρια και αυτά τα εμετικά θρησκευτικά τραγούδια που εζήλωσαν τη δόξα αντίστοιχων που έχουν οι νεώτερες χριστιανικές ομολογίες. Αυτά που μιλούν σε απλά ελληνικά για κόλαση, παράδεισο και παραστρατημένα παιδιά του Θεού.
Θα μου πείτε τώρα, το καλλιτεχνικό μέρος σε πείραξε; Ε, και αυτό. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Εκείνο που κυρίως με αναστάτωσε ήταν η επιβολή μιας θρησκευτικής πρακτικής σε ανθρώπους καθηλωμένους στα κρεβάτια τους. Ποιον από όλους αυτούς ρώτησε ο ιερέας με τη γλοιώδη βεβαιότητα, πριν ξεκινήσει να μοιράζει παρηγοριά σε βαριά άρρωστους ανθρώπους, φετινές θρησκευτικές ατζέντες και προπέρσινα τεύχη του περιοδικού της αδελφότητάς του; Από αυτές που κάνουν κουμάντο στην μεταπολεμική Θεσσαλονίκη, ανεβάζουν δημάρχους , νομάρχες και κάνουν πατριωτικά συλλαλητήρια.
Τι είδους συναισθηματικός και κοινωνικός εκβιασμός ασκήθηκε στο όνομα της χριστιανικής αλληλεγγύης; Ποιους αφορούσε; Όλους τους παρόντες. Γιατί; Επειδή το Σύνταγμα μιλά για επικρατούσα θρησκεία. Και οι μειονότητες; Τελικώς η αξιοπρέπεια των ανθρώπων είναι και αυτή μια συνιστώσα ποσοτική, όχι ποιοτική. Αν ανήκεις στην κυρίαρχη άποψη , καλώς. Αν όχι, κακό του κεφαλιού σου.
Αναρωτήθηκα τι θα συνέβαινε αν το ίδιο πράγμα σκεφτόταν να κάνει ένας ραβίνος ή ένας χότζας ή ένας βουδιστής μοναχός. Φανταστείτε τη σκηνή. Σουρεάλ; Κι όμως, θα μπορούσε να επικαλεστεί το ίδιο, ανιδιοτελές, κίνητρο που συσπείρωσε τους νεαρούς Κυριακάτικα γύρω από τον ινστρούχτορά τους για να μας κάνουν σαφές ότι η παρηγοριά της υπαρξιακής αγωνίας επιδαψιλεύεται μόνο στους πιστούς, μαζί με υποσχέσεις αιώνιας ζωής και γαλήνης. Αρκεί να μπεις στο ποίμνιο και να δεχτείς τη διαμεσολάβηση του ιερατείου, κοινώς το νταβατζιλίκι. Λανθάνει βεβαίως ότι οι διαμεσολαβούμενες σχέσεις είναι σχέσεις μπιζνεζίδικες. Και η θρησκευτική εξουσία είναι η μεγαλύτερη μπίζνα ανά τους αιώνες.
Στο νοσοκομείο υπάρχει εκκλησάκι. Όπως σε όλα τα νοσοκομεία. Στο νοσοκομείο υπάρχει μόνο ελληνορθόδοξο εκκλησάκι. 'Οπως σε όλα τα ελληνικά νοσοκομεία.
Παρασκευή πρωί, στις εννιά. Των Τριών Ιεραρχών. Τα σχολεία κατηφορίζουν για την εκκλησία της γειτονιάς. Προηγούνται οι σημαίες. Ακολουθούν, εκόντες άκοντες ,δάσκαλοι και παιδιά. Υποχρεωτικός εκκλησιασμός. Στα γυμνασιόπαιδα και το λυκειόπαιδα θα μπουν , λέει, εφτά απουσίες αν δεν έρθουν στο ναό. Σύνταγμα, υπάρχεις;
Εικόνα που έρχεται από τα βάθη των αιώνων και, απαρέγκλιτα, επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Θρησκεία και εκπαίδευση. Θρησκεία και κράτος. Ένα πράμα. Ομοούσιον και αδιαίρετον. Όπως Στο Βυζάντιο, όπως στην Τουρκοκρατία. Όπως στις χούντες έτσι και στις αναιμικές δημοκρατίες αυτής της δόλιας πατρίδας που ζει το λαό της με ψέματα και φούμαρα.
Εικόνα που βεβαιώνει ότι το ελληνικό σχολείο δεν είναι ένα σχολείο κοσμικό και ουμανιστικό, αλλά ένα σχολείο ταξικό, ένα σχολείο προπαγάνδας και αναπαραγωγής, ένα σχολείο υποκρισίας και αμορφωσιάς. Μην απορείτε γιατί τα παιδιά σας δε μορφώνονται στο σχολείο. Μόρφωση δεν είναι οι κανόνες της γραμματικής, τα προβλήματα και η παπαγαλία της ιστορίας. Μόρφωση είναι η ανάπτυξη ελεύθερων συνειδήσεων. Ανθρώπων που δεν υποκύπτουν σε στερεότυπα, μύθους, προκαταλήψεις και διαχειριστές της υπαρξιακής αγωνίας. Μόρφωση είναι η δημοκρατία, η συναπόφαση, η ελεύθερη επιλογή.
Μα το χειρότερο δεν είναι αυτό. Το χειρότερο, το πιο απελπιστικό πράγμα που υπάρχει, είναι ότι συναινούμε. Ότι δε νιώθουμε την ανάγκη της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξιοπρέπειας και της ισότητας. Όχι, όχι στ' αλήθεια. Γιατί αν είχαμε τέτοιες ανάγκες θα διεκδικούσαμε την ικανοποίησή τους. Εμείς όχι μόνο δε διεκδικούμε αλλά πανωβάζουμε με τη σιωπή και την υποκρισία μας.
Και όπως μου είπε σήμερα το πρωί μια, πραγματικά συμπαθητική και καλή μητέρα, που με κατάλαβε συννεφιασμένη:
-Στεναχωριέστε κυρία Τάδε για τη μειωμένη προσέλευση των παιδιών;
Όχι, καλή μου. Δε στενοχωριέμαι γι αυτό. Στενοχωριέμαι γιατί εσύ, η γλυκιά, η ευγενική, η αφοσιωμένη, η δοτική μάνα δεν υποψιάζεσαι, δε ξέρεις, δε νογάς. Γιατί αν ήξερες, θα διεκδικούσες κάτι άλλο για τα διδυμάκια σου τα υπέροχα . Κι αν διεκδικούσες, ίσως αυτός ο κωλόκοσμος να ήταν διαφορετικός.
Εκεί μέσα άνθρωποι παλεύουν για τη ζωή των άλλων, για τη δική τους, για τη δική μας.
Οι φραπέδες σε χάρτινο δίσκο. Πιπιλάμε τα καλαμάκια. Το τσιγάρο δεν είναι πια ανάγκη.
Ο φίλος στο σαλονάκι. Με τον ορό, τις πιτζάμες και γένια δυο ημερών. Είναι νευρικός. Το κρύβει για χατήρι δικό μας. Βιασμένες πλάκες και φλυαρία που πασκίζει να μοιάζει φυσιολογική. Άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε. Δε ζητά ούτε αυτός να καπνίσει. Αν και τώρα πλέον δεν πειράζει.
Από τους κάτω ορόφους ακούγονται τραγούδια. Μετά ψαλμοί. Η σκάλα γεμίζει. Προηγείται ένας ορθόδοξος ιερέας και έπονται καμιά τριανταριά νέοι. "Χριστιανική Φοιτητική Δράση". Όλοι μια κοψιά. "Ήσυχα" παιδιά, γελαστά και πρόθυμα σε ό,τι κάνουν. Κι αυτό είναι να γυρίζουν τους διαδρόμους του νοσοκομείου, να ψέλνουν τροπάρια και αυτά τα εμετικά θρησκευτικά τραγούδια που εζήλωσαν τη δόξα αντίστοιχων που έχουν οι νεώτερες χριστιανικές ομολογίες. Αυτά που μιλούν σε απλά ελληνικά για κόλαση, παράδεισο και παραστρατημένα παιδιά του Θεού.
Θα μου πείτε τώρα, το καλλιτεχνικό μέρος σε πείραξε; Ε, και αυτό. Ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Εκείνο που κυρίως με αναστάτωσε ήταν η επιβολή μιας θρησκευτικής πρακτικής σε ανθρώπους καθηλωμένους στα κρεβάτια τους. Ποιον από όλους αυτούς ρώτησε ο ιερέας με τη γλοιώδη βεβαιότητα, πριν ξεκινήσει να μοιράζει παρηγοριά σε βαριά άρρωστους ανθρώπους, φετινές θρησκευτικές ατζέντες και προπέρσινα τεύχη του περιοδικού της αδελφότητάς του; Από αυτές που κάνουν κουμάντο στην μεταπολεμική Θεσσαλονίκη, ανεβάζουν δημάρχους , νομάρχες και κάνουν πατριωτικά συλλαλητήρια.
Τι είδους συναισθηματικός και κοινωνικός εκβιασμός ασκήθηκε στο όνομα της χριστιανικής αλληλεγγύης; Ποιους αφορούσε; Όλους τους παρόντες. Γιατί; Επειδή το Σύνταγμα μιλά για επικρατούσα θρησκεία. Και οι μειονότητες; Τελικώς η αξιοπρέπεια των ανθρώπων είναι και αυτή μια συνιστώσα ποσοτική, όχι ποιοτική. Αν ανήκεις στην κυρίαρχη άποψη , καλώς. Αν όχι, κακό του κεφαλιού σου.
Αναρωτήθηκα τι θα συνέβαινε αν το ίδιο πράγμα σκεφτόταν να κάνει ένας ραβίνος ή ένας χότζας ή ένας βουδιστής μοναχός. Φανταστείτε τη σκηνή. Σουρεάλ; Κι όμως, θα μπορούσε να επικαλεστεί το ίδιο, ανιδιοτελές, κίνητρο που συσπείρωσε τους νεαρούς Κυριακάτικα γύρω από τον ινστρούχτορά τους για να μας κάνουν σαφές ότι η παρηγοριά της υπαρξιακής αγωνίας επιδαψιλεύεται μόνο στους πιστούς, μαζί με υποσχέσεις αιώνιας ζωής και γαλήνης. Αρκεί να μπεις στο ποίμνιο και να δεχτείς τη διαμεσολάβηση του ιερατείου, κοινώς το νταβατζιλίκι. Λανθάνει βεβαίως ότι οι διαμεσολαβούμενες σχέσεις είναι σχέσεις μπιζνεζίδικες. Και η θρησκευτική εξουσία είναι η μεγαλύτερη μπίζνα ανά τους αιώνες.
Στο νοσοκομείο υπάρχει εκκλησάκι. Όπως σε όλα τα νοσοκομεία. Στο νοσοκομείο υπάρχει μόνο ελληνορθόδοξο εκκλησάκι. 'Οπως σε όλα τα ελληνικά νοσοκομεία.
Παρασκευή πρωί, στις εννιά. Των Τριών Ιεραρχών. Τα σχολεία κατηφορίζουν για την εκκλησία της γειτονιάς. Προηγούνται οι σημαίες. Ακολουθούν, εκόντες άκοντες ,δάσκαλοι και παιδιά. Υποχρεωτικός εκκλησιασμός. Στα γυμνασιόπαιδα και το λυκειόπαιδα θα μπουν , λέει, εφτά απουσίες αν δεν έρθουν στο ναό. Σύνταγμα, υπάρχεις;
Εικόνα που έρχεται από τα βάθη των αιώνων και, απαρέγκλιτα, επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Θρησκεία και εκπαίδευση. Θρησκεία και κράτος. Ένα πράμα. Ομοούσιον και αδιαίρετον. Όπως Στο Βυζάντιο, όπως στην Τουρκοκρατία. Όπως στις χούντες έτσι και στις αναιμικές δημοκρατίες αυτής της δόλιας πατρίδας που ζει το λαό της με ψέματα και φούμαρα.
Εικόνα που βεβαιώνει ότι το ελληνικό σχολείο δεν είναι ένα σχολείο κοσμικό και ουμανιστικό, αλλά ένα σχολείο ταξικό, ένα σχολείο προπαγάνδας και αναπαραγωγής, ένα σχολείο υποκρισίας και αμορφωσιάς. Μην απορείτε γιατί τα παιδιά σας δε μορφώνονται στο σχολείο. Μόρφωση δεν είναι οι κανόνες της γραμματικής, τα προβλήματα και η παπαγαλία της ιστορίας. Μόρφωση είναι η ανάπτυξη ελεύθερων συνειδήσεων. Ανθρώπων που δεν υποκύπτουν σε στερεότυπα, μύθους, προκαταλήψεις και διαχειριστές της υπαρξιακής αγωνίας. Μόρφωση είναι η δημοκρατία, η συναπόφαση, η ελεύθερη επιλογή.
Μα το χειρότερο δεν είναι αυτό. Το χειρότερο, το πιο απελπιστικό πράγμα που υπάρχει, είναι ότι συναινούμε. Ότι δε νιώθουμε την ανάγκη της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξιοπρέπειας και της ισότητας. Όχι, όχι στ' αλήθεια. Γιατί αν είχαμε τέτοιες ανάγκες θα διεκδικούσαμε την ικανοποίησή τους. Εμείς όχι μόνο δε διεκδικούμε αλλά πανωβάζουμε με τη σιωπή και την υποκρισία μας.
Και όπως μου είπε σήμερα το πρωί μια, πραγματικά συμπαθητική και καλή μητέρα, που με κατάλαβε συννεφιασμένη:
-Στεναχωριέστε κυρία Τάδε για τη μειωμένη προσέλευση των παιδιών;
Όχι, καλή μου. Δε στενοχωριέμαι γι αυτό. Στενοχωριέμαι γιατί εσύ, η γλυκιά, η ευγενική, η αφοσιωμένη, η δοτική μάνα δεν υποψιάζεσαι, δε ξέρεις, δε νογάς. Γιατί αν ήξερες, θα διεκδικούσες κάτι άλλο για τα διδυμάκια σου τα υπέροχα . Κι αν διεκδικούσες, ίσως αυτός ο κωλόκοσμος να ήταν διαφορετικός.