Τα χρώματα της Ίριδας

Πριν 90 χρόνια,στον Πειραιά, στις 4 Νοέμβρη του 1918 ( 13 Νοεμβρίου, με το παλιό) , στις 10.30 το πρωί, τα γραφεία της Πανελλήνιας Ένωσης Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού, που βρίσκονταν στο δεύτερο όροφο του ξενοδοχείου "Πειραιεύς" φιλοξενούσαν τη στιγμή που δείχνει αυτή η φωτογραφία.



Ο όρθιος, με τον αριθμό 9, είναι ο μηχανικός, με καταγωγή από τη Μπάλια της Μικρασίας,  Σταμάτης Κόκκινος.
Με τον αριθμό 15 σημειώνεται ο  Πειραιώτης Μιχάλης Σιδέρης.
Στο 19 ο Σαλονικιός Αβραάμ Μπεναρόγια(ς) , ο ιδρυτής της Φεντερασιόν, αντικρίζει το φακό του φωτογράφου κατάματα και δεν ξέρει ότι θα πεθάνει λησμονημένος απ' όλους, πλήρης ημερών, στο κράτος τους Ισραήλ.
Ο αριθμός 20 δείχνει το Νίκο Γιαννιό, από την Άνδρο, ο οποίος ήταν αρχισυντάκτης στη σοσιαλιστική εφημερίδα "Ο Λαός" που εκδιδόταν στην Κωνσταντινούπολη.
Τέλος, στον αριθμό 5 είναι ο νεαρός Μιχάλης Οικονόμου. Δε γνωρίζω αν πρόκειται για τον κατοπινό σπουδαίο, αν και παραγνωρισμένο, ιμπρεσιονιστή ζωγράφο.
Ανάμεσά τους βρίσκονται ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος, ο Πεχνά Ανζέλ και άλλοι που δεν έχουν ταυτιστεί, τουλάχιστον από όσο εγώ ξέρω.
Πρόκειται για τη στιγμή της ίδρυσης του ΣΕΚΕ( Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος) που αργότερα μετονομάστηκε ΚΚΕ.
Είχαν προηγηθεί άλλες προσωπικότητες και σημαντικοί αγώνες του εργατικού κινήματος, πρότερα σχήματα, διάφορα ιδεολογικά ρεύματα και ζυμώσεις. Ωστόσο εκείνο το γεγονός που υπήρξε καθοριστικό για να βρεθούν μαζί, όλοι όσο φαίνονται γύρω από το τραπέζι της Ένωσης μηχανικών ατμόπλοιων, ήταν ο Μεγάλος Οκτώβρης που ένα χρόνο πιο μπροστά είχε ξεσπάσει με τη δύναμη μιας θύελλας.
Όχι τελείως αυθαίρετα, υποθέτω ότι ο Σταμάτης Κόκκινος κανόνισε τη χρήση της αίθουσας της ένωσης μηχανικών, μια και ο ίδιος ήταν μέλος της.
Εξάλλου, όπως φαίνεται και στα πρακτικά αυτού του Α΄Πανελλαδικού Σοσιαλιστικού Συνεδρίου ( έκδ. της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Αθήνα 1982) ο ίδιος ο Κόκκινος παίρνει πρώτος το λόγο, ως μέλος της οργανωτικής επιτροπής και προσωρινός πρόεδρος:
[...] Κόκκινος: Εξηγεί ότι η αίθουσα εις την οποίαν συνεδριάζομεν δεν ανήκει εις το Σοσιαλιστικόν Κόμμα και ως εκ τούτου δεν πρέπει να κάμει εις το κοινόν η διακόσμησις, η κάθε άλλο παρά σοσιαλιστική, εντύπωσιν. Εύχεται όπως εις το ερχόμενον συνέδριον έχωμεν αίθουσαν ιδικήν μας, όπως ημείς θέλωμεν. [...]
Το μοναχικό πορτραίτο του Μαρξ, πίσω από τη ράχη του Κόκκινου νομίζω ότι μας λέει ακριβώς την ίδια μικρή ιστορία.



Το πρώτο αυτό, το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ, υιοθέτησε -μετά από σκληρή αντιπαράθεση, λένε οι πηγές- τη θεωρία της πάλης των τάξεων για ιδεολογική βάση και την επιδίωξη της κυριαρχίας του προλεταριάτου ως πολιτική δράση. Σήμερα μας φαίνεται αδύνατο να είχε συμβεί κάτι άλλο. Το αυτονόητο και πώς το αντιλαμβανόμαστε σήμερα, εννενήντα χρόνια αργότερα...
Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία. Τα λάθη, οι νίκες, οι ήττες,οι θρίαμβοι, οι τραγωδίες, οι διαψεύσεις, τα εγκλήματα, οι άθλοι.
Σε μένα ανήκει μόνο η ανάμνηση του ανθρώπου που θέλω να πιστεύω ότι κρέμασε το πορτραίτο στον τοίχο πριν σταθεί από κάτω για τη φωτογραφία. Μισό αιώνα αργότερα, τον είδα στο μπαλκόνι του τριώροφου σπιτιού του, στον αριθμό 17 της οδού Βλάση Γαβριηλίδη , στην Καλαμαριά. Σε βαθιά γεράματα, ήταν πια ο "γερο- Κόκκινος". Έτσι τον αποκαλούσε ο πατέρας μου. Φτυστός ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με λευκό μουσάκι, διόπτρες και χακί δίκοχο, ποτέ δε μπόρεσα να καταλάβω από μίμηση ή σύμπτωση. Στην άσφαλτο μπροστά στο σπίτι , χυμένα νερά, ανάκατα με λάδια αυτοκινήτου. Οι μεγάλοι είχαν έρθει για επίσκεψη και εμείς, μικρά, παίζαμε έξω.Ήταν απόγευμα και ο ήλιος θα έγερνε προς το Καραμπουρνάκι. Τα λάδια γυάλιζαν και στη γυαλάδα τους η άσφαλτος έλαμπε με όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Έσκυβα με ενδιαφέρον και τα χάζευα. Ο λευκός γέροντας ακούμπησε στα κάγκελα και μου είπε:
-Φύγε, μη τα πιάνεις αυτά, είναι βρομιές.
Δε θυμάμαι πόσων χρονών ήμουν. Λιγότερο από δέκα, μάλλον. Κι ούτε μπορούσα να γνωρίζω τότε ποιος ήταν στ' αλήθεια ο "γερο- Κόκκινος", αν και το όνομά του ηχούσε στα παιδικά αυτιά με παράξενη αίγλη.
Αργότερα, πολύ αργότερα,όταν ο Κόκκινος δε ζούσε πια, ο πατέρας μου έδειξε περήφανος την ιστορική φωτογραφία, κομμένη από εφημερίδα, στοργικά επισκευασμένη με τσιρότο και φυλαγμένη μέσα στον τόμο των πρακτικών του ιδρυτικού συνεδρίου. Αυτός ήταν και ο τρόπος του να μας μαθαίνει την οικογενειακή ιστορία και την ιστορία εν γένει. Βουτηγμένος στο συναίσθημα. Ένα ή πολλά συναισθήματα αγάπης, θαυμασμού, μα πάνω απ' όλα καθήκοντος ,σταθερότητας και τιμής που τον έκαναν να τραβήξει το μακρύ και οδυνηρό μονοπάτι της ζωής του πιστός σε ό,τι διάλεξε, είτε επρόκειτο για τους ανθρώπους είτε για τις ιδέες τους.
Στην κατοχή ο Κόκκινος δούλευε μηχανικός στο εργοστάσιο του Αλλατίνι, αυτό που στέκει ερείπιο σήμερα στην αρχή της Σοφούλη και περιμένει την "αξιοποίησή "του από τις κατασκευαστικές. Στο ίδιο εργοστάσιο δούλευε και ο παππούς μου, ο πρόσφυγας μηχανικός από τα ορυχεία της Μπάλιας και ο πατέρας μου, έφηβος εργάτης. Με μια μαούνα μετέφεραν το στάρι από το λιμάνι στις εγκαταστάσεις του Αλλατίνι, αυτόκλητοι ναυτικοί που δεν έμαθαν κολύμπι μέχρι το τέλος της ζωής τους. Εκεί κατοικούσε ο Κόκκινος με τη γυναίκα του, θεία του πατέρα μου, και τα τέσσερα παιδιά του, δυο αγόρια, δυο κορίτσια, στο ωραίο νεοκλασικό διώροφο που σώζεται ακόμη στον περίβολο του εργοστασίου. Την τελευταία κόρη της οικογένειας την κηδέψαμε, πλήρη ημερών, πρόπερσι το καλοκαίρι. Εκτός από τις γυναίκες που τη φρόντιζαν στα στερνά της, ελάχιστοι συγγενείς παραβρέθηκαν μετά από ενός αιώνα γεννήσεις, θανάτους, οικογενειακές έχθρες και αμοιβαίες συμβάσεις.
Λοιπόν, τι θα είχε ακολουθήσει αν τότε άλλες απόψεις είχαν επικρατήσει και άλλες αποφάσεις είχαν παρθεί στην αίθουσα που κανονικά μαζεύονταν οι μηχανικοί των ατμόπλοιων ; Τι θα είχε αποφευχθεί και τι θα είχε αλλάξει; Το εργατικό κίνημα στον τόπο αυτό θα είχε άλλη πορεία; Η αριστερά θα είχε καταφέρει να μιλήσει μια άλλη γλώσσα; Ένας διαφορετικός πολιτισμός διεκδίκησης θα είχε αναπτυχθεί; Οι τωρινές αριστερές συνειδήσεις ( μ΄αρέσουν τα μεγάλα λόγια, το ξέρετε δα) θα ήταν αλλιώτικα διαμορφωμένες; Θα γινόταν οπωσδήποτε ο εμφύλιος; Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε κι αυτές τελείως αδόκιμες.
Μικρή σαν ήμουν, νόμιζα ότι πριν τις έγχρωμες φωτογραφίες ο κόσμος δεν είχε χρώματα και οι άνθρωποι περπατούσαν σαν που έβλεπα στα βουβά φιλμς. Τώρα που μεγάλωσα ψάχνω να βρω τι δεν πήγε καλά με τον επιχρωματισμό που βάλαμε από μόνοι μας στα γεγονότα.
Ο θείος Κάρολος βεβαίως, ψοφούσε για μαιευτικές μεταφορές και έλεγε ότι η βία είναι η μαμή της ιστορίας. Για την ακρίβεια έλεγε ότι η βία είναι μαμή για κάθε παλιά κοινωνία που εγκυμονεί μία καινούργια. Δε σας φαίνεται όμως κι εσάς ότι το παιδί που ξεγέννησε με αυτό τον τρόπο ήταν κομματάκι ζαβό;