Αντανακλάσεις

Johannes Vermeer, Κορίτσι που διαβάζει γράμμα μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο.
Περίπου 1657-1659, λάδι σε καμβά ,83 x 64.5 cm.
Staatliche Kunstsammlungen, Gemäldegalerie, Dresden

Μια και, όπως φαίνεται, μου έγινε συνήθεια να γράφω posts σαν αντανάκλαση των αναρτήσεων άλλων, ιδού μια μικρή συνεισφορά στη φίλη Πουαντερι και το θάρρος της να υποστηρίζει όσα πράγματα της αρέσουν, χωρίς να ενδιαφέρεται αν είναι glamorous ή διανοουμενίστικα.
Λοιπόοοον... Ένα από τα χαρακτηριστικά που φανερώνουν την ιδιοφυΐα του Vermeer είναι η προβολή στα έργα του εκείνων των ιδιαίτερων στιγμών του βίου όπου κανείς νομίζει ότι είναι μόνος και χαμένος στις σκέψεις του. Σχεδόν όπως συμβαίνει στην ποίηση ο καλλιτέχνης υπαινίσσεται διαθέσεις και στάσεις που είναι μεν αναγνωρίσιμες αλλά όχι τελείως ορισμένες. Στο έργο αυτό ένα κορίτσι στέκεται στη γωνία ενός δωματίου εμπρός σε ένα ανοιχτό παράθυρο , εντελώς απορροφημένο από το γράμμα που διαβάζει. Οι τοίχοι, οι κουρτίνες και το τραπέζι ορίζουν τα φυσικά όρια του ακίνητου κόσμου της , ενώ η αντανάκλαση της κεφαλής της στο τζάμι εμφατικά αναφέρεται στην εσωτερική φύση των σκέψεών της.
Από τις ακτινογραφήσεις του πίνακα έχει προκύψει πως ο Vermeer αρχικώς είχε ζωγραφίσει στον τοίχο ,πίσω ακριβώς από την κοπέλα ,το κάδρο ενός Ερωτιδέα, γεγονός που καθοδηγούσε τον θεατή να ερμηνεύσει το περιεχόμενο του γράμματος που διαβάζει η κοπέλα. Κατόπιν ο ίδιος ο ζωγράφος το επιζωγράφισε, ίσως για να κάνει πιο ερμητική την ανάγνωση του πίνακα, όπως και στο "Κορίτσι που αποκοιμήθηκε".
Επίσης η μεγάλη σατινένια κουρτίνα που κρέμεται δεξιά και μοιάζει σαν να μην ανήκει οργανικά στον πίνακα είναι και αυτή το αποτέλεσμα επιζωγράφισης. Οι ακτινογραφήσεις αποκάλυψαν ότι η κουρτίνα ζωγραφίστηκε σε δευτερότερη φάση και σκέπασε ένα κρυστάλλινο διακοσμητικό κύπελλο κρασιού ( roemer ) που βρίσκονταν στο τραπέζι και είναι τυπικό αντικείμενο στην Ολλανδική ζωγραφική. Τέτοιες κουρτίνες χρησιμοποιούνταν στα πλούσια Ολλανδικά σπίτια μπροστά σε πίνακες, είτε ως προστατευτικά από τη σκόνη είτε προκειμένου να κρύψουν κάποιο γυμνό. Επίσης το τούρκικο χαλί που σκεπάζει το τραπέζι απαντάται σε τέτοια χρήση σε πολλούς Ολλανδικούς πίνακες ( βλ. επίσης και "Το κορίτσι που αποκοιμήθηκε"). Είναι προφανές ότι αυτά τα χαλιά ήταν τότε υπερβολικά πολύτιμα για να τα στρώνουν στα πατώματα. Η κουρτίνα σε αυτό το έργο του Vermeer θεωρείται έξοχο δείγμα trompe d' oeil, που λέγαμε και τις προάλλες.
Αλλά το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του πίνακα είναι η ασυμφωνία ανάμεσα στο κεφάλι της κοπέλας και την αντανάκλασή του στο ανοιχτό τζάμι. Ο θεατής βλέπει το αριστερό προφίλ της ενώ στο τζάμι αντανακλώνται τα τρία τέταρτα. Αυτό γιατί αρχικά ο ζωγράφος είχε τοποθετήσει το κεφάλι της κοπέλας στραμμένο περισσότερο προς το τζάμι και λιγότερο προς το θεατή και αργότερα το άλλαξε. Η αντανάκλαση όμως στο τζάμι παρέμεινε στην αρχική της μορφή, ίσως από καπρίτσιο του καλλιτέχνη που ήθελε να προβληματίζει τους μελλοντικούς θεατές. Ίσως πάλι για να δίνει δικαιολογία στις αναρτήσεις μου και γέφυρα μέχρι την Πουαντερι που σκοπεύει να το κεντήσει, δηλαδή να το κάνει κομμάτι του δικού της χρόνου και του δικού της κόσμου. Αυτό όμως δεν είναι , σύμφωνα με κάποια έννοια , η τέχνη;