Αμ' έπος, αμ' έργον

ΑΡΧΙΣΕ Ο ΧΕΙΜΩΝΑΣ Σοφία Βέμπο
στοίχοι και μουσική Μ. Τραϊφόρου - Μ. Σουγιούλ

Άρχισε ο χειμώνας πάλι
και στη σόμπα ή στο μαγκάλι
ζεσταινόμαστε,
και ενώ μέσ' στα παλτά μας
και στα ρούχα τα ζεστά μας
τυλιγόμαστε.

Τα ατρόμητα παιδιά μας
που φρουροί στα σύνορά μας
πάλι μένουνε,
η στοργή της ζεστασιάς μας
απ' τα χέρια τα δικά μας
περιμένουνε.

Γριές, κοπελιές και παιδιά
κι όλοι οι Έλληνες που έχουν
μέσα τους καρδιά,
γι' αυτούς που πεθαίνουν σκληρά,
όλοι ας δώσουμε, όλοι,
γι' άλλη μια φορά.

Κάθε βράχος και ποτάμι
και τα Βίτσια και οι Γράμμοι
το προστάζουνε,
να ντυθούν οι αντριωμένοι
που η Ελλάδα δεν πεθαίνει
πάντα κράζουνε:

Όλοι αυτοί που 'βάψαν μ' αίμα
κάθε βράχο, κάθε ρέμα
και κοιλάδα μας,
πρέπει να ντυθούν και πάλι
για να κάνουν πιο μεγάλη,
την Ελλάδα μας.

Γριές, κοπελιές και παιδιά
κι όλοι οι Έλληνες που έχουν
μέσα τους καρδιά,
γι' αυτούς που πεθαίνουν σκληρά,
όλοι ας δώσουμε, όλοι,
γι' άλλη μια φορά.

Όλοι ας μείνουμε γδυτοί,
για να ζεσταθούν αυτοί».

Και κάπως έτσι, παρέα με την εθνική επέτειο που κάθε χρόνο γεμίζει τα στήθη με υπερηφάνεια και βάζει που και που τους ελληναράδες να σκοτώνονται με τους (καταφανώς) ανθέλληνες για το ποιος δικαιούται να σηκώνει τη σημαία, η εικόνα της Ελληνίδας γυναίκας που πλέκει πέρασε στο πεδίο του συλλογικού υποσυνείδητου.
Η σημειολογία της αφίσας που φιλοτέχνησε η κορυφαία χαράκτρια Βάσω Κατράκη είναι προφανής και δηλωτική του καιρού της. Πλέκει η χωρική, η γυναίκα που φορά τον κεφαλόδεσμο. Πλέκει για το μέτωπο, με τον κλασσικό τρόπο των γυναικών της υπαίθρου, στο λαιμό.
Ο λόγος που οι χωρικές έπλεκαν στο λαιμό ήταν γιατί ασχολούνταν με το πλεκτό τους μόνο στα διαλείμματα της αγροτικής εργασίας τους. Επιφορτισμένες με το ντύσιμο των ποδιών όλης της οικογένειας έπλεκαν με τις καλτσοβελόνες, τις πέντε μικρές, αμφίστομες βελόνες, κάλτσες, τσουράπια, γκέτες, τερλίκια. Και έπλεκαν πολύ, να προλάβουν τόσο κόσμο. Όταν έσκαβαν ή μάζευαν καρπούς το εργόχειρο παρέμενε κρεμασμένο εκεί και περίμενε να το ξαναπιάσουν στην πρώτη ευκαιρία. Πρακτικά πράγματα.
Έπλεκαν και στα σαλόνια για το μέτωπο, αλλά η αφίσα ως μέσο ιδεολογικής διασποράς προορίζονταν για τις λαϊκές μάζες. Εξάλλου σε περιόδους κρίσης οι "επάνω" τάξεις αρχίζουν να αλληθωρίζουν στα συνήθεια και τα σουσούμια των λαϊκών, μπας και πετύχουν την απαραίτητη εθνική ομοψυχία για να καβατζάρουν και τον καινούργιο σκόπελο.
Θυμηθείτε τη "στολή" της βασίλισσας Αμαλίας. Ανύπαρκτη στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης . Σύμφυρμα καλολογικών στοιχείων, που άρεσαν στην ξένη βασίλισσα και ταίριαζαν και στην ευρωπαϊκή μόδα της εποχής. Και δείτε γύρω σας , σε κάθε εθνική γιορτή, μικρούλες "Αμαλίες" που τρεχοβολούν ευτυχισμένες για τη μεγαλόπρεπη φουστάνα τους, αναπαριστώντας και ενσαρκώνοντας - σχεδόν δυο αιώνες αργότερα- το πολιτικό ιδεώδες της βαυαροκρατίας. Α, ρε, η ιδεολογική λειτουργία της παράδοσης! Ξέρετε τι χρήσιμο εργαλείο είναι;



Να, αίφνης η "τραγουδίστρια της νίκης ". Είχε καθιερώσει και αυτή τον κεφαλόδεσμο και έτσι πέρασε στο ρημάδι το συλλογικό υποσυνείδητο που σας έλεγα και πριν.
Μίμηση λοιπόν της αυθόρμητης φροντίδας για τα παγωμένα παιδιά, το πλέξιμο των κυριών της αστικής τάξης το χειμώνα του ΄40. Παραδοσιακή εργασία για τις υπόλοιπες. Στερεότυπο στις σχολικές γιορτές μέχρι σήμερα, το πλέξιμο της λαϊκής γυναίκας. Μαζί με τη ζαλίκα, φρικτό προνόμιο των γυναικών της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ποτέ δε ζαλικώνονταν οι άντρες. Η τριχιά, που περνούσε από το λαιμό, τις μασχάλες και δένονταν πίσω στην πλάτη, προορίζονταν για τις γυναίκες στις καθημερινές αγροτικές δουλειές. Ο Γιάννης Μπεράτης, στο "Πλατύ ποτάμι " του έχει αφήσει μια μοναδική, σπαρακτικά ρεαλιστική, περιγραφή της ζαλίκας . Αξίζει να τη διαβάσετε για να διαπιστώσετε το πώς εξιδανικεύτηκε και ωραιοποιήθηκε αυτός ο τρόπος αγγαρείας μέσα από τους μηχανισμούς προπαγάνδας του εμφυλιακού και μετεμφυλιακού κράτους.
Έτσι, όποιο παιδάκι κι αν ρωτήσετε σήμερα στο σχολείο θα σας πει ότι οι γυναίκες στον πόλεμο έπλεκαν και κουβαλούσαν πολεμοφόδια. Για τις γυναίκες της Αντίστασης στις πόλεις και στο βουνό, τσιμουδιά. Δεν διδάσκεται. Προφανώς δεν ήταν πόλεμος. Εξάλλου αυτές δεν έπλεκαν.
Σήμερα; Εκτός από τις ιδεοληπτικές αναπαραστάσεις στις σχολικές γιορτές και το γραφικό του πράγματος για όποια κάτω των εβδομήντα πλέκει στην Ελλάδα, τι κάνουμε;
Μετρημένες στα δάκτυλα του ενός χεριού οι on line πλέκτριες. Στας Ευρώπας και τας Αμερικάς βράζει ο τόπος. 39.000, ναι καλά διαβάσατε, τα μπλόγκια για το πλέξιμο αν πατήσετε τη λέξη "knitting" στο προφίλ της γράφουσας. 21 αν κάνετε το ίδιο στη λέξη "πλέξιμο". Τα περισσότερα για χαβαλέ.
Είδα λοιπόν και απόειδα. Και σκάρωσα στο Raverly ένα γκρουπ συζήτησης με το όνομα Hellas.
Το Ravelry είναι ένας δικτυακός τόπος, μια διεθνής κοινότητα αν προτιμάτε, ανταλλαγής πληροφοριών, ιδεών και προιόντων για όσους ασχολούνται με το κάθε είδους πλεκτό. Ανταποκρίθηκαν αμέσως διάφορα μέλη του Ravelry, από όλο τον κόσμο.
Διάλεξα για εικονίδιο του γκρουπ τις μινωίτισσες μέλισσες που σκληρά εργάζονται για να μεταφέρουν το μέλι τους. Ίσως γιατί στο νου μου μοιάζει μέλι αυτό που μου μετέφεραν όλες οι γυναίκες που με έμαθαν να πλέκω. Ίσως πάλι γιατί είμαι δασκάλα και τα εθνικοπατριωτικά αντανακλαστικά δουλεύουν και από μόνα τους καμιά φορά. Και μη μου πείτε ότι ο μινωικός πολιτισμός δεν ήταν ακραιφνώς ελληνικός αλλά προελληνικός κλπ, κλπ. Θα σας πω ότι πια δε ξέρω τι είναι και τι δεν είναι ελληνικό.
Εσείς , είστε σίγουροι ότι το γνωρίζετε;